🗞️ 115 lat

WTOREK, 03.10.2023 | 1453 słowa, 5m 18s lektury

CYFERKI

🥃👇🏽-8.4% konsumpcji

W okresie maj-sierpień sprzedaż alkoholu w Polsce zaliczyła mocny spadek. Jedyną kategorią, która jeszcze trzyma się w miarę okej, są wina — tylko -1.4%.

🔌🚗 430 488 samochodów kwartalnie

Produkcja Tesli zmalała w Q3 o 10% i jest to pierwszy kwartalny spadek od roku 2020. Firma tłumaczy, że przeprowadzała remont fabryk i utrzymuje roczny cel wyprodukowania 1.8 miliona samochodów w 2023.

📱 💳️ $4.99 miesięcznie

TikTok planuje testy swojej aplikacji w wersji bez reklam, dostępnej w ramach miesięcznej subskrypcji.

⛽⏳95 dni zapasów

Prezes Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych potwierdził, że Polska utrzymuje zapasy paliwa i ropy naftowej powyżej ustawowego pułapu 90 dni i nie przewiduje ich wyczerpania.

NAUKA

Nobel za szczepionkę

Foliarze zdecydowanie nie mieli miękkiego lądowania po weekendzie — naukowcy stojący za stworzeniem szczepionek na covid dostali wczoraj Nagrodę Nobla z dziedziny medycyny i fizjologii.

Piękna to historia: pochodząca z Węgier Katalina Kariko poznała swojego partnera od badań, Drew Weissmana w sposób zupełnie już nam niedostępny — na pogaduchach przy kserokopiarce w laboratorium.

• Dwójka naukowców zabrała się do pracy nad technologią mRNA w 1998 roku, kiedy metoda ta była już w świecie nauki spisana na straty, ze względu na nieudane próby w latach 80.

Kariko i Weissman uparcie wierzyli w opracowanie metody, która dostarczy do organizmu informacje genetyczne o tym jak konstruować białka niezbędne do walki z chorobami, bez wywoływania skutków ubocznych.

• W 2005 roku dopięli swego, choć ich ówczesna publikacja trochę wyprzedziła swoje czasy — w takim sensie, że świat medycyny ją kompletnie zignorował.

• Katalina Kariko, która przez lata walczyła o finansowanie tych badań, w pewnym momencie została praktycznie wypędzona z uniwersytetu Penn, na którym pracowała.

Enter Covid: choć od 2010 roku trwały prace nad wykorzystaniem technologii mRNA w szczepionkach — dopiero 10 lat później giganci farmacji, Moderna i Pfizer-BioNTech w pełni wykorzystali potencjał odkrycia dwójki naukowców.

• Wykorzystanie tej metody okazało się kluczowe zarówno do stworzenia działającej szczepionki, jak i ekspresowego tempa, w którym powstała.

• Według niektórych szacunków na świecie podano do dzisiaj 5.5 mld dawek szczepionki opartej o metodę mRNA. Wartość rynkowa tych leków sięga 117 mld dolarów.

W końcu nareszcie: świat medycyny domagał się uhonorowania osiągnięć Weissmana i Kariko od kilku lat, lecz do tej pory zarządzający tym wyróżnieniem Instytut Karolinska wynajdywał bardziej stosownych kandydatów.

• Na przykład w zeszłym roku nagrodę zgarnął naukowiec, który odkrył nieznane wcześniej fakty dotyczące DNA Neandertalczyków.

W tym roku w końcu się udało, a świeżo upieczeni nobliści podzielą między sobą nagrodę o wartości miliona dolarów — która po raz pierwszy w historii fundacji Nobla została powiększona, uwzględniając inflację.

4 WAŻNE RZECZY™

1. 🇪🇺 Europejscy ministrowie zaskakują w Kijowie

W poniedziałek w stolicy Ukrainy doszło do niezapowiedzianego szczytu ministrów spraw zagranicznych państw Unii Europejskiej. To pierwsze tego typu spotkanie unijnych szefów dyplomacji poza granicami UE.

• Spotkanie odpuścili szefowie dyplomacji Polski, Węgier, Łotwy i Szwecji, którzy są reprezentowani przez niższych szczeblem polityków.

Wizyta ma podkreślić niezachwianą solidarność Zachodu z Ukrainą po tym jak USA nie uwzględniło nowych pakietów wsparcia w budżecie federalnym, a na Słowacji wybory parlamentarne wygrał kandydat sprzeciwiający się dalszej pomocy Ukraińcom. Nieobecność szefa polskiego MSZ, Zbigniewa Rau, podkreśla napięte relacje na linii Warszawa ←→ Kijów.

2. 🇮🇶 Odwet Turcji w Iraku

Partia Pracujących Kurdystanu (PPK) — organizacja terrorystyczna walcząca z Turcją od blisko 40 lat — wzięła odpowiedzialność za przeprowadzenie niedzielnego ataku bombowego w Ankarze.

• W odpowiedzi tureckie wojska ostrzelały domniemane pozycje PPK w regionach północnego Iraku, ogłaszając, że zniszczono 20 celi wojskowych. Na ten moment nie pojawiły się informacje o śmierci cywili.

• Atak w Ankarze był pierwszym zamachem terrorystycznym z rąk PPK w stolicy Turcji od 2016 roku.

3. 🇵🇱 Będzie debata w TVP

Wczoraj ogłoszono, że państwowa telewizja zamierza przeprowadzić przedwyborczą debatę z udziałem wszystkich partii walczących o miejsca w sejmie. Kulturalna potyczka ma odbyć się 9 października o godzinie 21, bez udziału publiczności.

• Z niedawnych sondaży wynika, że znaczna większość Polaków chce zobaczyć bezpośrednie starcie Jarosława Kaczyńskiego i Donalda Tuska.

• Choć jest to bardzo mało prawdopodobne. Podobna debata była organizowana przez TVP w 2019 roku i przyciągnęła tylko drugi garnitur polskiej sceny politycznej.

4. 🇧🇬 Coraz mniejszy świat dla Rosjan

Wczoraj Bułgaria dołączyła do grona krajów, które nie wpuszczają na swoje terytoria samochodów z rosyjskimi rejestracjami.

• Do tej pory na ten ruch zdecydowały się Niemcy, Estonia, Finlandia, Litwa, Łotwa, Norwegia i Polska.

• Rosyjskie władze określiły decyzję Bułgarii jako „absurdalną” i zapowiedziały reakcję, choć w tej sytuacji kraj nie ma zbyt wielu kart przetargowych — zakaz wjazdu w odwrotnym kierunku nie powinien być zbyt bolesny dla krajów UE.

KRYPTO

Wszystkie grzechy SBFa

Pisarz Michael Lewis (m.in. Moneyball i The Big Short) jak mało kto umie w real-time marketing. Jego najnowsza książka, biografia Sama Bankmana-Frieda, trafia na półki tego samego dnia, którego rusza rozprawa sądowa jej bohatera — czyli dzisiaj.

Dla kontekstu: Bankman-Fried, a.k.a SBF, jest byłym miliarderem i autorem największej awanturki w historii krypto.

• Wycinki z debiutującej dzisiaj książki odsłaniają, jak dokładnie 29-latek doszedł do pozycji, w której niemalże handlował prezydentami, ikonami sportu i całymi krajami.

Sky is the limit: SBF, którego firma doczekała się 32-miliardowej wyceny w niecałe 3 lata od założenia, miał imperialne plany inwestycyjne.

• Żeby nawiązać współpracę z największą gwiazdą futbolu amerykańskiego, Tomem Bradym i jego żoną — supermodelką Gisele Bündchen, zaoferował im 75 mln dolarów za przeznaczenie 20 roboczogodzin na promowanie FTX.

• Obawiając się kolejnej prezydentury Donalda Trumpa, próbował zapłacić byłemu prezydentowi za rezygnację z kandydowania, rozważając wydanie na ten cel 5 mld dolarów.

• Żeby nie było za amerykańsko — proponował też premierowi Bahamów, gdzie FTX miał siedzibę, całkowitą spłatę długu narodowego jego kraju, w wysokości 10 mld dolarów.

Excel is the limit: przygody SBFa zakończyły się jednak na — dosyć w tym kontekście nudnej — niewypłacalności.

• Rok temu FTX eksplodował po tym, jak okazało się, że notorycznie defrauduje środki inwestorów. Setki osób do dzisiaj czekają na odnalezienie miliardów dolarów w kryptowalutach, które wyparowały z giełdy podczas chaotycznego bankructwa w listopadzie 2022.

Podczas rozpoczynającej się rozprawy Sam będzie bronić się przed zarzutami o defraudację i pranie pieniędzy — jeżeli zostanie uznany za winnego wszystkich oskarżeń, kara może wynieść nawet 115 lat w więzieniu.

NEWSROOM

Airbnb bierze się za imprezy

Jeśli ktoś wyznaje życiową zasadę, według której najlepszy dom do zorganizowania melanżu to dom kogoś innego — za jakiś czas może napotkać przykrą niespodziankę na Airbnb.

CEO firmy, Brian Chesky, przyznał, że platforma wykorzystuje AI do przewidywania, którzy goście rezerwują miejscówki z zamiarem imprezowania — jeśli zostaną zdemaskowani, muszą przejść dodatkową weryfikację przed ukończeniem rezerwacji

• Ponoć algorytm Airbnb przerobił już 1.5 miliarda historycznych pobytów, ucząc się rozpoznawać dobrych wariatów.

To już ten moment w SF

Hardkorowe ceny nieruchomości w San Francisco i uliczny klimat rodem z szemranych dzielnic w Cyberpunku zaczynają skutkować tzw. scenariuszem japońskim.

• Nowym hitem mieszkaniowym w mieście są kabiny do spania, szerokie na 1m i wysokie na 1.2m.

• Za $900 miesięcznie można się tam elegancko wyspać przy niskim ryzyku kosy w żebra, co szczególnie przemawia do lokatorów.

Według Twittera koncept jest wybitnie lubiany przez startupowców, którzy przyjeżdżają do miasta rozwijać projekty wokół AI.

Przyszłość jest teraz (zaraz)

Dubaj przymierza się do uruchomienia pierwszej na świecie komercyjnej linii latających taksówek w 2026 roku. W głównych częściach miasta mają powstać mini-lądowiska, z których startować będą pojazdy łączące w sobie cechy helikoptera i drona (eVTOL: electric vertical take off and landing).

• Uberki przyszłości mają być w pełni elektryczne, posiadać 200 km zasięgu i rozpędzać się do 300 km/h.

• Dubaj planuje ładować swoją latającą flotę wyłącznie energią odnawialną.

Na nadchodzące lata planowane jest coraz więcej projektów z wykorzystaniem tej formy transportu. Latające taksówki mają uświetnić przyszłoroczne Igrzyska Olimpijskie w Paryżu, a nad rozwiązaniami podobnymi do tego w Dubaju intensywnie pracują już w Rijadzie, Los Angeles, czy Nowym Jorku.

W OBIEKTYWIE

INNE RZECZY

• Czasami wystarczy uderzyć do supportu. Ukraińscy żołnierze mieli problemy techniczne z przejętym czołgiem rosyjskiej produkcji — zadzwonili więc do producenta i uzyskali niezbędne wsparcie ekspertów.

• Tom Hanks ostrzega. Aktor prosi, żeby nie wierzyć w reklamy gabinetów dentystycznych z jego udziałem, które są generowane przez AI.

• Na gorącym uczynku. Apple przyznał, że iPhony 15 przegrzewają się do temperatur grożących poparzeniem z powodu bugów iOSa i obiecuje sprawne wypuszczenie poprawek.

• Paryż coraz mniej romantyczny. Miasto, w którym właśnie trwa Fashion Week, zmaga się z plagą pluskiew, które widać już nawet gołym okiem na stacjach metra.

• Już nie tylko oliwa. Sztorm Daniel, którzy zdewastował Grecję, wyrządził ogromne szkody w regionie odpowiedzialnym za 40% produkcji fety.

• Vamos Argentina. W piątek kraj uchwalił zniesienie podatku dochodowego dla ponad 90% obywateli. Spowodowany tym deficyt budżetowy zastąpi drukowaniem pieniędzy, przy inflacji na poziomie 124%.